“Ze zei nog: je moet het alleen doen”
Interview met Philip Kroonenberg, in het Nederlands Dagblad van 25 januari 2024. Over zijn Ode aan Jellie.
Singer-songwriter Philip Kroonenberg (72) komt met een akoestische plaat met liedjes over zijn overleden vrouw Jellie Brouwer. Zij was bekend als presentator van het Radio 1-programma Kunststof en overleed vorig jaar op 59-jarige leeftijd aan de gevolgen van kanker. Bijzonder: ook hun drie dochters doen mee op dit album.
Door Marco van den Berg
Op de dag van het interview raast een storm over Nederland. Philip Kroonenberg woont vlakbij het strand van Scheveningen, waardoor we bijna zijn halletje binnenwaaien. Snel die deur dicht en gauw naar de warme woonkamer. Op de eettafel staat een grote pot thee klaar. Verder vallen vooral de vele gitaren, boeken en kunstwerken op. De singer-songwriter schuift de vaas met bloemen aan de kant en zet er een schotel vol tarwebiscuits bij. Het is zijn manier om te zeggen: laten we de tijd nemen voor dit gesprek en dit verhaal.
Bij het grote publiek is Kroonenberg onbekend. Hij heeft geen hits op zijn naam staan en het aantal jaarlijkse optredens blijft bescheiden. Maar bij een flinke schare fijnproevers staat zijn werk hoog aangeschreven. En een van die kenners en bewonderaars was zijn vrouw Jellie, die hij - na een paar moeizame relaties - op latere leeftijd leerde kennen. Hij ontmoette haar midden jaren negentig in Hilversum, in de studio van Radio 5, waar zij hem interviewde over zijn nieuwste album. ‘Ik zag haar en het was páts boem!’
Op de terugweg van de studio schreef hij al een eerste nummer voor haar en er zouden nog vele liedjes volgen. ‘Ik reageer van nature wat meer secundair en zij was juist extravert, maar we leken ook veel op elkaar. Allebei heel verzorgend en invoelend. Toen we gingen samenwonen zei ik: Ik zoek geen huishoudster, dat kan ik prima zelf. Dus ik kookte vaak en deed de was; we vulden elkaar prima aan.’
Hij vertelt over de vakanties met hun dochters Patsy, Dunja en Lynn, de avonden met vrienden (‘veelal journalisten met mooie verhalen’), het samen lezen van nieuwe boeken in voorbereiding op een uitzending; ze waren dikke maatjes en hadden het gewoon goed samen. ‘Jellie deed drie keer per week Kunststof en daar ging veel energie in zitten, maar ze bracht altijd leven in de brouwerij. Ze bereidde graag bijzondere gerechten, werkte veel in de tuin, was altijd vrolijk en nieuwsgierig. Echt heel betrokken bij alles, precies zoals ze interviewde. Ze was bij velen geliefd en dat merkte ik ook aan de verhalen na haar overlijden.’
Reservetijd
Haar levenslust bleef bijna tot het einde, vertelt Kroonenberg. Ondanks de ziekte. In 2016 kreeg ze voor ’t eerst kanker. Een vermoeiende periode van onderzoeken volgde. Ook Kroonenberg bracht vele uren door in het ziekenhuis. Die ervaringen van wachtkamers verwerkte hij op het album “Some More Time”, dat in 2019 uitkwam. De gelijknamige titelsong mocht hij tijdens een uitzending van De Wereld Draait Door – waar Jellie de hoofdgast was – voor haar spelen. Het is terug te vinden op YouTube en je ziet hoe ze straalt als hij zingt over ‘de reservetijd’ die ze kregen. Want Jellie had een erfelijke kanker en moest zware operaties ondergaan. ‘Maar ze was genezen en we mochten samen door, al wisten we niet voor hoe lang.’
In de loop van 2022 kreeg ze steeds meer last van de maaltijden. ‘Ze ijsbeerde soms een uur door de kamer om het eten te laten zakken. Ze wilde niet weer dat ziekenhuiscircuit door, maar na een zomer in Italië ging het niet meer. Opnieuw moest ze in onderzoek.’ En opnieuw zat Kroonenberg in de wachtkamer. ‘Bij dat eerste bezoek schreef ik de tekst van ‘Again’, dat op het nieuwe album staat. Over dokters en zusters die in witte jassen voorbij lopen, en over ons leven tussen hoop en vrees in. Heel eerlijk: ik dacht toen nog dat het een ontsteking zou zijn. Als die weg was, kon ze verder. Maar het bleek mis.’
Ze kreeg een therapie voorgeschreven waarvoor radioactief materiaal nodig was. Maar dat bleek niet voorhanden. ‘Dat was een grote tegenvaller; ze konden dat materiaal eind 2022 niet leveren vanuit de reactor in Petten, dus Jellie moest een paar maanden langer wachten. Ondertussen ging die kanker door.’
Haar gezondheid holde achteruit. Begin 2023 had ze de laatste uitzendingen van Kunststof. De pijn nam toe en uiteindelijk moest ze hele dagen het bed houden, beneden in de voorkamer. Ze leefde op sondevoeding. ‘Ik was de hele dag aan het zorgen en het ging alleen maar achteruit. Door die problemen met haar ingewanden mocht ze niet lachen of huilen; emoties brachten haar lichaam van streek. Dat was bijzonder intensief voor haar, maar ook voor ons; we hielden ons zo rustig mogelijk.’
De teksten die hij in de wachtkamers had geschreven, zette hij om in nieuwe liedjes. ‘Ik zat dan hier - op dit stoeltje in de achterkamer - zacht gitaar te spelen. Soms zei Jellie vanuit de voorkamer: Hé, wat is dit? Dit is mooi. En dan wist ik dat ik op de goede weg zat.’ Hij omschrijft zichzelf als een spontane schrijver. ‘Ik ben geen liedjesfabriek. Meestal speel ik eerst een G-akkoord en heel vaak ontstaat zo’n lied dan in een stroom en redelijk vanzelf. Maar alleen als die inspiratie komt en dat kan ik niet op commando.’
Hij heeft nog met haar kunnen overleggen over een album. ‘Ze had een helder moment en zei: Je moet het klein houden, je moet het alleen doen. Dus geen uitgebreide muzikale begeleiding, maar juist sober en akoestisch.’ Op bijna alle nummers zingt oudste dochter Patsy tweede stem. Dochter Dunja speelt op twee nummers piano en schreef mee aan het nummer ‘Alone’, dochter Lynn aan ‘Angel’. ‘Daarnaast heb ik Reyer Zwart gevraagd voor de baspartijen en de productie.’
Voorgevoel
Eerst was er enige schroom om het album uit te brengen. Anderen hebben hem ervan overtuigd dat de liedjes ‘licht verteerbaar genoeg’ zijn om te delen met publiek. ‘Ik dacht: Wie gaat er nou voor zijn plezier op zaterdagavond luisteren naar iemand die zingt over zijn overleden vrouw? Maar later besefte ik dat het ook mensen kan helpen die met ziekte, afscheid en gemis te maken krijgen.’
Zijn Jellie had een sterk voorgevoel dat dit album ‘iets zou losmaken’. Hij vertelt: ‘Ik heb in die laatste periode nog een keer aan haar bedrand zitten spelen. Een heel uur lang, alleen rustige liedjes.’ Hij valt even stil en vecht tegen zijn tranen. ‘Het waren allemaal liedjes die ik over haar had geschreven. Zoiets had ik nog nooit gedaan. Het viel zo mooi samen om dat nog een keer te mogen doen. Ook Dunja was erbij en die herinnering is heel dierbaar.’
De muziek bleef, ook na haar overlijden. Muziek is troost en de gitaar een goede vriend. Kroonenberg zou niet zonder kunnen. Samen met zijn dochters heeft hij de moed en kracht gevonden om door te gaan. ‘De eerste paar maanden kreeg ik veel kracht om de dingen te regelen. Daarna kwam toch het zwarte gat. Ik was uitgeput, maar bleef overeind. Ik blijf benieuwd naar wat de toekomst brengt; er is meer dan alleen dit verdriet. En daar zing ik ook over in het nummer ‘New Life’, het enige lied op de plaat dat ik schreef na haar overlijden.’
De nummers werden uiteindelijk opgenomen in de studio van Frans Hagenaars. ‘Ik heb in haar ziekteperiode een nieuwe gitaar gekocht van de Haagse bouwer Richard Heeres. Een troostgitaar, zei Jellie nog. Een aantal nummers speel ik op dat instrument. Ik had voor de opname veel geoefend, omdat het kale nummers zijn - ik kan mij niet achter andere instrumenten verstoppen. Maar het stond in een oogwenk op de band. Ik weet nog dat ik in de studio zei: We zijn nu drie nummers verwijderd van het zwarte gat. Dat besefte ik heel goed, want de afronding van de plaat was ook afleiding en gaf focus.’
Levenslust
Twee van de drie dochters wonen nog thuis. Kroonenberg heeft veel steun aan deze ‘goeie meiden’, die hij omschrijft als ‘Jellies’. ‘Ze hebben haar levenslust en sociale inborst, dat is heel fijn voor een vader.’ Hij schenkt nog een keer thee in als hij vertelt over de knieoperatie die eerdaags volgt. Een ingreep die hij keer op keer heeft uitgesteld. ‘Ik heb in de afgelopen jaren allerlei hulpmiddeltjes geprobeerd, maar inmiddels kan ik niet meer mijn eigen gitaarkoffer naar de auto tillen. Het moet nu echt.’
Op eerste kerstdag was Kroonenberg met zijn dochters in de uitzending bij Kunststof. Een hele aflevering over hen, ‘in de studio van Jellie’. Zo voelde dat wel. Willemijn Veenhoven deed het interview en ze konden nog vier nummers spelen.
Uiteraard is hij benieuwd naar de reacties op het album. Voor dit voorjaar staan al meerdere optredens gepland. ‘Ik heb een paar kleine sessies gedaan in Nijmegen en Amsterdam. Ik vertel tussen de nummers door een paar verhalen, want elk lied heeft een eigen geschiedenis. Maar het worden geen loodzware avonden, heb ik al gemerkt. Het is fijn om dit te doen. Dit is wie ik ben en het is ook wat Jellie graag had gewild; spelen, doorgaan met leven. Dus dat gaan we doen.’
Theezakjes en superlijm
Philip Kroonenberg is opgeleid als psychotherapeut en werkt in de geestelijke gezondheidszorg. Daarnaast bracht hij als professioneel muzikant al veertig jaar albums uit - zowel solo als in samenwerking met anderen. Hij richtte de Freelance Band op, vormde met Ad Vanderveen het duo Personnel en trad op met een eigen begeleidingsgroep, The Magic Magicians (met daarin Sjoerd van Bommel, Reyer Zwart en Stephan Jankowski). Ook vormde hij enige tijd een trio met Arwen Linnemann en Rens van der Zalm - de laatste is ook bekend als vaste begeleider van Youp van ’t Hek.
Opvallend: in Kroonenbergs gitaarspel hoor je ook flamenco terug. Hij ontwikkelde een eigen ‘vingerstijl’, want hij speelt het liefst zonder plectrum. Van een oude flamencogitarist leerde hij jaren geleden hoe hij met theezakjespapier en een tube superlijm zijn nagels kan verstevigen. Daardoor kon hij zich een verfijnde manier van fingerpicking eigen maken. Zijn nummers zitten voornamelijk in de americana-hoek; veel gitaarwerk en alle aandacht voor de verhalende teksten. Hij wordt vaak vergeleken met J.J. Cale. Geen grote muzikale gebaren, maar rustige luisterliedjes. En ja, daar hadden ze ook bij de hippe platenmaatschappij Excelsior Recordings (de stal van Spinvis, Froukje, Danny Vera) wel oren naar, dus “Wherever You Are” is alweer zijn derde album voor dit indielabel.
